De afgelopen week met al die sneeuw bood een goede gelegenheid om een paar mooie plaatjes te schieten van de militaire transportfiets, die nu zo goed als af is. Alles zit in elkaar. Er moeten nog wel een paar kleine dingetjes gebeuren zoals het uitlijnen van de wielen en het ruimen van de houten handvatten, die behoorlijk gekrompen blijken te zijn. Dus heb ik er maar even een paar te wijde celluloid handvatten op geschoven voor de foto’s.
Sinds de vorige update heb ik, dankzij een tip van Jeroen, nog een origineel frametasje kunnen scoren. De beugeltjes waarmee die aan het frame moet worden bevestigd zaten er niet meer bij, dus die heb ik nagemaakt op basis van de originele bouwtekening uit het ‘voorschrift rijwiel’ die Frits Duinkerke op de facebookpagina van ‘de oude fiets’ had geplaatst. Met dank aan de Praxis en m’n trouwe dremel 😉
Het enige wat nu nog ontbreekt is de achterdrager voor drie kabelrollen. Wat zou het mooi zijn als ik die ooit nog wist te vinden!
Eindelijk heb ik een directe datering van mijn jaren ’20 transportfiets: 1924! Aangezien deze nog niet hier op de site staat, maar alleen op mijn blog, gelijk maar een artikel plaatsen 🙂
De fiets kocht ik in 2016. Inmiddels heb ik er meerdere toeren mee gereden, en de fiets al vaak genoeg over gesproken, dus het is een welbekend exemplaar.
Toen ik hem op marktplaats vond, had ik al het vermoeden dat het een vroeg exemplaar kon zijn aan de hand van de voordrager en de ingesoldeerde achterpadden. Die fiets had ik gekocht bij een antiek & curiosa handelaar in Ameide. Volgens de verkoper kwam deze fiets van een slager vandaan uit Middelbeers (slager nog niet kunnen traceren).
Onderweg uit Ameide
Mijn plan was toen om de 60km terug te fietsen op deze fiets nadat ik hem had opgehaald. Ik kwam halverwege, toen ging er iets mis in de achternaaf: meerdere kogels waren tot gruis vermaald. Gelukkig gebeurde dat vlakbij een treinstation, dus met de fiets in de trein verder naar huis.
De fiets bleek al eens gerestaureerd te zijn. Hij was geheel in de zinkverf gezet, en daar een dun laagje zwart over. Die zinkverf oxideerde door de zwarte lak heen, wat niet erg fraai was. Maar de fiets kwam wel heel makkelijk uit elkaar.
De fiets thuis voor enig werk eraan
De fiets had ik geheel uit elkaar gehaald, om alles te inspecteren, maar ook op zoek naar aanwijzingen voor datering en merk. Ik heb de fiets zeer behoudend gerestaureerd, ook met de nieuwere onderdelen erop gelaten. De fiets na mijn restauratie kort na de aanschaf:
Knoop zadel
De achterdrager en het kettingscherm zijn uit ongeveer de jaren ’50. De bel is verchroomd en ook het opstapje op de achternaaf en de zadelpen. Die zijn allen dus nieuwer. Gezien het pokdalige frame, heeft de fiets voor de vorige restauratie lang buiten staan roesten. Daarom verwacht ik dat ook de spatborden en het zadel niet origineel zijn. Ook het crankstel (kettingblad met 5 puntige ster) is te nieuw voor de fiets. De velgen hebben hetzelfde pokdalige oppervlak als de fiets, en de naven passen goed bij de rest van de fiets kwa leeftijd, dus die zijn vrij zeker origineel (er zitten wel nieuwe spaken in).
Het belangrijkste wat ik zelf heb toegevoegd zijn de vernikkelde Union transportpedalen, en zelfgemaakte houten handvatten. En de conussen in de naven heb ik vervangen, want die waren er heel slecht aan toe. En er zitten nu Vredestein Retro banden op. Verder zit alles er nog op als toen ik hem kocht.
Aan het frame zitten verschillende typerende kenmerken, zoals de ingesoldeerde achterpadden, D-vormige achtervorkbuis en een trapashuis voor BSA type trapas, waarbij de cups aan de voorzijde met spieën worden vastgezet. Ik ken tot nu toe maar twee andere transportfietsen (no. 1 & no. 2) met zo’n trapashuis.
Ingesoldeerde achterpaddenOnderste balhoofd lugs twee afzonderlijke lugsTrapashuis, met spieën aan de voorzijde om de cups te borgenVoorbeeld van de borgspieën (NOS)
Apart is dat de framebuizen te ver het trapashuis in steken, waardoor er ook schroefdraad op getapt is:
Op het frame was helaas geen framenummer te bekennen, zowel op de zadellug als de achterpadden.
Op de trapas staat G.G., en de cups zijn verschillend, een van Bayliss Wiley en de ander van JHG (Gerkinet):
Het balhoofdlager was ook van een interessant model. Inmiddels ken ik die uit de folder van A. Druyf uit 1925. Dit model balhoofd is nog vrij lang daarna gebruikt, door Empo in ieder geval tot begin jaren ’40.
De eerste echte duidelijk aanwijzing voor datering was de achternaaf. Het is een doortrapper van Fichtel & Sachs. Het logo is nog het arend logo zonder cirkels eromheen. Dat maakt hem van 1929 of eerder.
Die naaf is heel lang een van mijn belangrijkste knooppunten geweest voor de datering van de fiets. Wat ik toen nog niet wist dat al die tijd het jaartal erin verborgen stond. Het was mij al bekend dat Fichtel & Sachs het jaartal op de conussen en as insloegen. Maar die waren niet origineel meer. Dus jaren lang had ik geen direct jaartal om aan de fiets te koppelen, maar ergens tussen ongeveer 1924 en 1929.
Toen vond Abram de oplossing: op de cups van de doortrapnaven van Fichtel & Sachs staat ook het jaartal! Dus ik vandaag het achterwiel eruit gehaald, en een van de cups eruit getikt.
1924! 😀 Daarmee de op twee na de oudste bekende transportfiets, dus daar ben ik heel blij mee 😉 Na jaren speuren en onderzoeken bleek het antwoord over de leeftijd van de fiets gewoon nog verborgen in de achternaaf te zitten!
Nu is de fiets alleen nog merkloos. Ik vermoed dat deze fiets door een kleine maker is gebouwd, en dat ik het merk nooit ga achterhalen. Maar in ieder geval fijn nu een duidelijke datering te hebben!
Hopelijk na de huidige crisis kan ik deze fiets weer eens mee laten rijden met leuke toertochten.
De transportfiets van marktplaats is inmiddels in bezit van Ronald. De eigenaar, inmiddels 70, had de fiets al sinds zijn 11de. Alvast wat interessante details:
Hij heeft een BSA type trapas, met spietjes om de cups vast te zetten. Dat is pas de derde transportfiets die ik ken naast mijn jaren ’20 transportfiets, en dit exemplaar (inmiddels in andere conditie in bezit van Peter, tenzij alweer doorverkocht).
Een van de spieën voor inklemming van de cups:
Ik weet dat Brampton dit type bracket leverde begin jaren ’20, zoals in deze advertentie van Stokvis uit 1921:
Toevallig zit er ook een Brampton cup in:
Bij mijn jaren ’20 fiets staat er een B aan de onderkant van het trapashuis, maar die ontbreekt hier. Wel staan er allerlei interessante ingeslagen markeringen:
Zowel links en rechts staan een kleine 7. Daartussen staat een Romeinse 22 en 1. Productie jaar en maand misschien? Wie zal het zeggen.
De trapas is een Bayliss Wiley No.3. Het zou goed kunnen zijn dat die al ooit vervangen is:
Het crankstel (chroom, dus een vervanging):
Detail van de achterpadden (een kant mist een stukje):
Balhoofdbuis:
En de achternaaf is een Torpedo uit 1932. Die lijkt me nieuwer dan ik verwacht dat het frame is, maar tot dusver nog geen harde datering.
Pedalen zijn vernikkelde exemplaren van Gazelle, maar niet voor transportfietsen:
De voor- en achterdragers:
Update: toch een framenummer gevonden op een van de achterpadden!
R.S. Stokvis/Nederlandsche Kroon framenummers ter vergelijking met dank aan Rob:
Circa 19201923
Correctie van de laatste, het framenummer is 6?275, het tweede getal is mogelijk ook een 6. Het bouwjaar volgens de achternaaf en Williams cranks is 1927. Een betere foto van het framenummer:
Juncker was niet de enige importeur in de jaren ’10 van W.K.C. transportrijwielen. Deze afbeelding heb ik zojuist ontvangen uit de handelscatalogus van M. Adler, seizoen 1911-1912 (met dank aan Aad Streng). Het is hetzelfde frame als die van Juncker uit 1910, maar met een aantal duidelijke verschillen. Het W.K.C. frame geleverd door M. Adler is uitgerust met een klokkenlager (= glockenlager). Dit is een crankstel/trapas met belvormige stofkappen, en een spieloze verbinding, zoals in Duitsland de norm was. Ik ken vermeldingen van klokkenlagers onder andere van Baving uit 1914, ook vrij zeker import uit Duitsland. Ook opvallend is de bandrem, die door de voorvork het stuur heen loopt. En tenslotte heeft het frame ook een stuurvergrendelingsknop, iets dat je alleen op de jaren ’10 transportfietsen terugziet.
Over M. Adler: “M. Adler (bijnaam Puck) was een zeer succesvolle wielrenner rond 1890. Hij is later de rijwielhandel in gegaan en bracht het merk HIMA. Om dat merk te promoten organiseerde hij een aantal jaren de HIMA rondritten in Nederland. Gezien zijn achtergrond als handelaar zal hij die rijwielen niet zelf hebben gemaakt. Ik ken althans geen fabriek van hem.”
Close-up van het klokkenlager:
Close-up van het stuur, bandrem en voordrager constructie:
Tijd voor een update! Het is een tijdje stil geweest maar er is inmiddels al veel gebeurd. Als eerste heb ik een paar technische problemen opgelost. De trapas hoort een BSA type te zijn, maar was vervangen door thompson as. De schroefdraad was daardoor flink beschadigd. Heel voorzichtig heb ik de schroefdraad met behulp van een paar tappen weer schoon gekregen, de cups draaien er nu gelukkig weer goed in. Er zit nu een BSA trapas van 140 mm in, dat geeft ruim voldoende ruimte dus ik denk dat er geen langere in heeft gezeten.
Van het balhoofdstel is het onderste lager in slechte staat. De vorkconus is zo slecht dat ik daar een vervanger voor heb gezocht, een NOS exemplaar van Batavus met een V-vormige lagerschaal die de kogels hopelijk in het gareel houdt. Het draait, maar helemaal spelingvrij wordt ie niet meer.
Verder heb ik een paar originele onderdelen kunnen scoren: een zeer roestige, verwrongen en overgeverfde maar zeker originele voordrager bij bikestoremember (echt een gelukje).
En een legerzadel dat ik over kon nemen van een gewaardeerd lid de Oude Fiets. Twee veren en een onderdeel van de strop zijn niet origineel, je kan niet alles hebben. Met de lak die op het zadel zit kon ik bij een verfhandel wel de juiste kleur lak laten mengen, met behulp van een enorm stalenboek.
Ook heb ik een stel houten handvaten in legergroen gevonden op MP, maar ik vraag me af of die origineel zijn, ze zijn veel grijzer groen.
Meer onderdelen kon ik jammer genoeg niet vinden, daarvoor heb ik dus vervangende onderdelen gezocht die zo goed mogelijk lijken: twee achternaven van Sturmey Archer vanwege een gelijke inbouwbreedte voor en achter, twee transportvelgen en natuurlijk spaken die inmiddels ook legergroen zijn gelakt en tot wielen gespaakt.
De spatborden komen van een donor-transportfiets, de schroefgaten passen precies. Ze zijn inmiddels kaal gemaakt en in de menie gezet. Een goed gelijkend stuur met remstangen komt van markplaats, verchroomd maar zo verroest dat je het chroom er zo af pelt, dus da’s makkelijk. En dan heb ik nog remstangen bij elkaar gezocht tot passend en functionerend geheel. Alle onderdelen aan het frame gehangen geven al een aardig beeld van de fiets in wording.
Pedalen ontbreken hier nog, daarvoor heb ik een paar zeer zwaar uitgevoerde Phillips transportpedalen gevonden. Vredestein transportbanden en een Wipperman ketting komen uit de voorraad.
Het frame heb ik inmiddels voorzichtig kaal gekrabd in de hoop nog originele lak te vinden. Dat is ook wel gelukt, maar het stelt niet veel voor. Nog veel restanten van originele grondlak/ menie, maar héél weinig lakresten. Wel vond ik nog een vlekje rood op bovenste balhoofdlug, een streepje wit met wat rood op overgang naar balhoofdbuis en een vlekje blauw op onderste balhoofdlug; de kleuren van de Nederlandse vlag!
Op bovenste balhoofdconus zit ook een restantje rode verf, het balhoofd is dus ook origineel wat ik nog niet zeker wist. Op de voorvorkbuis, het crankstel en de zadelpen zitten ook nog restanten legergroen over rode menie.
Het dragertje heb ik kaal gemaakt met afbijt, er zitten zo veel diepe roestputten in dat het anders niet te doen was. Tot mijn verassing kwamen hier desondanks nog resten originele lak te voorschijn, op een van de profielen zelfs zo veel dat ik dat ga behouden.
Ik heb ‘m in de owatrol gezet, daarna ga ik ‘m nog lakken, behalve dat ene profiel. Al met al is eigenlijk nog best veel origineel; frame, vork, balhoofd, crankstel, zadelpen, zadel, dragertje en mogelijk nog handvatten.
Nog in de planning: Stuur ontchromen, ontroesten en in menie zetten. Gelukkig kon die nog uit elkaar zodat ik niet alles vast verf…. Met de remstangen moet dat ook gebeuren. Het frame zet ik in de owatrol om de originele rode menie te behouden. Dan alles nog lakken en dan kan de fiets in elkaar worden gezet. Ik mis hier en daar nog wat schroeven en ringen maar dat komt wel goed. Hopelijk is de fiets voor het begin van de winter klaar.
Zoals hij er mogelijk ooit uitzag, en voorbeeld voor de reconstructie (red.):
