Transportfiets & bakfiets trapassen deel 1: Thompson type maten en waar je op moet letten

Dit artikel is zowel voor mensen zonder en met ervaring in het restaureren van zowel transportfietsen en bakfietsen. 

Wie transport- en bakfietsen gebruikt en of restaureert, zal regelmatig tegenkomen dat de trapas niet meer goed is. Bij het zoeken naar een vervanging, zul je ook snel merken dat die vrijwel niet te vinden zijn, omdat er andere maten gebruikt werden dan bij normale fietsen. Trapassen in de maten die bij transport en bakfietsen werden gebruikt zijn zeer schaars aan het worden. Daarom is het belangrijk bij een zoektocht ernaar dat je weet waar je op moet letten. Dit voorkomt teleurstelling als het niet past, of later, als een verkeerde maat wordt gebruikt waardoor de verbinding tussen de cranks en trapas stuk gaat tijdens gebruik.

Er zijn twee type trapassen gebruikt: het model Thompson, en het model BSA. Dit artikel gaat over het model Thompson. Dit model heeft inslag cups, een conus die aan de linker kant op de as schroeft, en een vaste conus aan de rechter kant. 

Van dit type as zijn er vele variaties aan afmetingen. Daarom is het belangrijk om de exacte afmetingen goed te weten.

Diameter van de trapas:

Deze is cruciaal, en moet zeer nauwkeurig kloppen. Een tiende milimeter of meer te veel speling, en zowel de as als de crank gaan zichzelf kapot wrikken. Dan verlies je mogelijk zowel de cranks als de as! De as moet met moeite net aan in de crank passen. Dus je mag de as niet kunnen bewegen als hij in de crank zit. Is de as te dik, dan past hij natuurlijk niet. Maar als het slechts een paar tiende mm te dik is, dan is dat nog te corrigeren door de as op een draaibank passend te maken. De variaties aan dikte die ik zelf al ben tegengekomen: 15.8, 16.0, 17.0, 17.1, 17.2, 17.3, 17.4, 17.6 en 18.0mm. Dat is nogal wat keuze! Hier is het aan te raden om de as direct in de crank te passen als je de mogelijkheid hebt bij aanschaf.

Lengte van de as:

Is de as te lang, dan steken de cranks te ver uit, en kan je kettingwiel niet goed oplijnen, waardoor je ketting niet goed over je tandwielen loopt, en die snel op slijten. Is de as te kort, dan passen je cranks er niet op, of ze lopen tegen je frame aan. De variaties die ik ben tegengekomen: 150mm, 155mm en 160mm. De langste zijn vaak gebruikt op bakfietsen. Op transportfietsen is het meestal 150mm.

Lengte van het rechterdeel van de as:

Pas heb ik ontdekt dat ook bij dezelfde as lengte, het rechterdeel van de as behoorlijk in lengte kan verschillen. Hierdoor kan mogelijk je crank met kettingblad er niet op passen, of hij steekt te ver uit, waardoor je kettingblad niet oplijnt met je achtertandwiel. 

Diameter cups:

De cups komen in verschillende maten, maar meestal 45.0mm. Echter, let op, want 45.4mm bestaat ook, gebruikt o.a. door Gazelle en Maxwell. En door Eysink werd nog een uitzonderlijke maat gebruikt, namelijk 48mm. Als je losse cups met een as combineert, let ook op de binnenmaat van de cups. Die kan behoorlijk varieren. Daar kun je met de kogelmaat nog wat opvangen. Bij de meeste assen werd 5/16″ gebruikt (bij Gazelle 9/32″), maar met de kogelmaat kun je nog wel wat oplossen. In ieder geval moet de kogel op de conus lopen, en niet op de rand. En ook niet te hoog op de conus

Er is dus best veel variatie. Dat maakt het vinden van een geschikte as een erg lastige zoektocht, zeker omdat ze uberhaupt al erg zeldzaam zijn. Het is vaak makkelijker als je een set vind van trapas met crankstel, maar ook daarbij moet je nog erop letten dat de as niet te lang of te kort is voor je fiets. Wees dus in ieder geval zeer zuinig met trapassen, want vaak betekent het het einde van een trapas dat de fiets niet meer gebruikt kan worden. Veel schade kan nog gerepareerd worden met de juiste middelen, maar helaas heeft niet iedereen die ter beschikking. Maar dat is materiaal voor een ander artikel.

Nog een tip: als je assen wilt ruilen, dan kun je hieronder reageren. Wie weet heeft iemand net de maat die je zoekt, en kun je iemand anders weer blij maken met een as die hij of zij zoekt.

De assen van Chiel (zie reactie hieronder):

31 gedachten aan “Transportfiets & bakfiets trapassen deel 1: Thompson type maten en waar je op moet letten”

  1. Hoi Jeroen,
    Het lijkt me nog vernoemenswaardig dat de ‘vaste’ conus op Thompson assen niet echt vast is maar afschroefbaar en dus ook nog te vervangen is als je as verder nog goed is. (mits je aan die conus kunt komen). Of als je as gebroken is en je conussen nog goed zijn. mvrgr. Chiel

      1. nee hoor, mijn ervaring is dat ze altijd eenvoudig losgaan. As tussen twee alu plaatjes in de bankschroef goed vastklemmen. En dan met een grote waterpomptang losdraaien, linkse draad. Hij zit gewoon tegen het einde vastgedraaid. Dus eenmaal los van het einde gaat hij soepel. Bij de meeste assen zit het einde aan de binnenkant maar bij een enkele zit hij aan de buitenkant maar dat zie je snel genoeg. Ik heb er zelfs één met langer schroefdraad en een borgmoer zodat je de as kan verstellen om je ketting uit te lijnen. Indien het einde van het schroefdraad aan de binnenkant zit is vaak het schroefdraad gelijk aan dat aan de andere van de as. Het enige verschil dan tussen deze conussen is dat de ‘vaste’ conus geen gaatjes heeft voor je stelgereedschap.

        1. Dat laatste van die verstelbare as moet ik even rectificeren, dat bleek een aangedraaide flens te zijn met veel aangekoekt vet erover. Je zou eventueel wel een ring tussen deze flens en de conus kunnen zetten. Op de foto (die ik mail) zie je een nieuwe bakfietsas zonder conussen, een met een half (van buiten) opgedraaide conus, en een bakfietsas met een half opgedraaide conus van binnenaf tegen een flens.

    1. hoi Chiel
      ik ben mn batavus bak fiets aan het op knappen en nu is mn as versleten heb jij toevallig nog iets liggen
      als je mn mail beantwoord kan ik een foto sturen groeten dirk jaspers

  2. Ha Jeroen,

    Mooie samenvatting van alle ellende die je kan tegenkomen bij de zoektocht naar een juiste as, en bij het monteren van de verkeerde maat. Wees er dus zuinig op mensen, de voorraad is beslist eindig! In mijn dagelijkse transportfiets zit trouwens een as van 145 mm lengte en een dikte van 16,0 mm, die past prima. Maar dat zal per fiets verschillen, mijn frame is vrij smal gebouwd. Zulke assen zijn wel wat makkelijker te vinden omdat ze, ook in gewone herenfietsen werden gebruikt, vooral voor de oorlog maar ook nog wel daarna. Gazelle gebruikte voor de oorlog in sommige modellen ‘gewone’ fietsen assen met een dikte van 17 mm die ook nog wel eens in een transportfiets willen passen, met de juiste kogels.

    Wat ook nog wel het vermelden waard is, is dat behalve de lengtes en diameters ook de schroefdraden nog verschillend kunnen zijn in zowel diameter als spoed, Engels en metrisch, evenals de borgringen; met groef of vlakke kant, ringen die in de borgmoeren vallen, er zijn vele varianten. Ik heb ze nooit opgemeten, maar ik heb een bak vol niet op elkaar passende as-onderdelen waar ik heel zuinig op ben; je weet maar nooit!

  3. Ik zal als ik er aan toekom ook nog een artikel schrijven over de schade die je tegen kunt komen, en hoe je dat kunt herstellen. In principe kan het meeste herstelt worden, dus gooi een as nooit weg! Het nadeel is alleen dat veel mensen niet de middelen in huis hebben (lasapparaat, draaibank etc.).

  4. Hallo Jeroen,
    Ik fietst op een hele oude Fongers fiets die van mijn vader is geweest. Vermoedelijk van vóór de oorlog. Helaas is de trapas deze week gebroken. Een ouderwetse fietsenmaker wist me te vertellen dat er een Thompson trapas in zit, maar kon me niet aan een vervangend exemplaar helpen. Zijn deze überhaupt nog ergens te vinden? Kun je me verder helpen?

    Mvg,
    Kim Egger (m)

    1. Beste Kim,

      Ook bij deze fiets moet je goed de maten weten zoals boven beschreven. Fongers gebruikte ook niet standaard maten. Er is nu nog maar een maat over die nog verkocht wordt, maar de kans is groot dat die niet past: https://www.internet-bikes.com/47760-m-wave-trapas-thompson-148-158-mm/
      Als het een andere maat is (grote kans 17,0mm diameter as), dan is die een stuk moeilijker te vinden, en moet je goed alle maten weten. Ik heb bijvoorbeeld wel een 17,0mm trapas liggen, lengte 140mm met 45,4mm cups. Maar ook daarvan weet ik niet of die past. Zulke uitzonderlijke maten assen zijn erg zeldzaam, dus daar ben ik ook erg zuinig op.

  5. Beste Jeroen,
    Bedankt voor je snelle reactie. Ik ga de as er eerst uithalen en dan opmeten. Voorlopig kom ik daar echter niet aan toe vanwege andere bezigheden. Ik meld me wel weer als ik zover ben.

    Mvg,
    Kim

  6. Hallo, ik ben een Gazelle transport uit 1951 aan het renoveren en lijk vast te lopen op de Thomson trapas.
    Ik heb ‘nieuwe’ cups geplaatst en nieuwe kogels.
    Helaas is de as die bij de nieuwe cups zat te kort.
    Deze is 140mm en ik heb 150/155 nodig.
    Maar…… ook 17mm Ø omdat ik graag een kettingblad wil plaatsen van Gazelle. (Die met de 3 gazelles)

    Is er iemand die wil ruilen of er iets te koop heeft wat bij mij past?
    Ik heb ook een 155mm as maar die is dikker…. weer zo ff niet de Ø maat.

  7. Beste allen,

    Mijn naam is Bas.
    Sinds kort ben ik begonnen met het opknappen van mijn eerste transportfiets.
    Ik ben begonnen bij de trapas daar deze veel speling heeft.
    De trapas die er in zit is vam het merk Reich. Waar ik weinig over kan vinden maar wat een kopie lijkt van de thompson trapas.
    De cups heb ik nog in het frame laten zitten.
    De as heeft een lengte van 140mm en diameter van 16mm.

    Mijn vraag is eigenlijk de volgende. Wat is de beste manier om hem weer soepel lopend te krijgen.
    Zoeken naar een hele nieuwe as en het hele systeem inclusief cups te vervangen?
    Zoeken naar een nieuwe as die in de huidige cups zal passen?

    De crankarm met tandwiel zit helemaal vast in de as en de spie is niet meer goed. Dus ik moet denk ik sowieso een nieuw crack monteren.

    Alvast dank,

    Bas van Essen

    1. Hallo Bas

      Hoe zijn de lager gedeeltes van deze trapas?
      Zijn ze nog mooi glad of is het helemaal kapot en versleten

      Als het nog goed is kan je hem met nieuwe kogels weer monteren

      Nieuwe as kan moeilijk worden

      Crank kan je wel weer van de as afhalen
      Als je de spie eruit perst en de as in de bankschroef klemt kom je al een heel eind

      Hoe haal ik een spie uit een crank
      1je kunt met een doorslag proberen
      Lukt dit niet
      Dan kan je een bitje pakken (imbus 6) (die je in een tafeltje kan doen)
      Als je die op de kant waar de moet zit zet en aan de andere kant iets van gehard staal ok de spie kop doet en hem dan in de bankschroef klemt kan je hem eruit krijgen
      Let op dat het bitje niet scheef gaat dan zou je hem mee kunnen slopen of nog erger vast kunnen zetten

      Groetjes

  8. Dank voor je reactie,

    De lagers zijn nog redelijk glad.
    Ik ga proberen hem weer. Zo soepel mogelijk te krijgen.
    Is het makkelijker om aan een vervangende crackarm te komen dan aan een as?
    En zijn deze ook specifiek voor transportfietsen? Of zijn deze uitwisselbaar met standaard fietsen?

    Groet Bas

    1. Transport crank is 3 mm en een stadsfiets is 1.5 mm ongeveer
      Aan de andere crank is wel te komen mocht die niet zo goed meer zijn
      Is het een crank met een ster vormige tandblad en wat is de as dikte?

      1. P.s. je meldt dat er een Reich trapas van 140mm in zit. Dat zou niet moeten passen in een transportfiets, op enkele uitzonderingen na. Dit is een trapas van een normale fiets. Trapassen van transportfietsen zijn in de regel minimaal 150mm. Wat voor transportfiets is het eigenlijk?

        1. Als de cranks rond draaien zonder tegen het frame te komen is de trapas toch lang genoeg? Liefst met een paar mm ruimte tussen crank en de liggende achtervork. Bij veel transportframes is de liggende achtervork zo breed dat een 150 mm trapas nodig is, maar dat is zeker niet bij alle transportfietsen zo. Ik heb er zelf twee met trapassen van 140 mm en eentje met een nog kortere, 135 geloof ik, allemaal met zat ruimte. Bij geen van die fietsen heb ik een probleem met de kettinglijn, wat bij fietsen met een langere trapas wel eens anders is… Bijkomend voordeel van trapassen van 140 mm is dat je die nog vrij makkelijk kan vinden, die van 150 mm zijn inmiddels collectors items, met bijbehorende prijzen 🙁

          1. Ik bedoel meer om te passen in een 80mm trapashuis en zodat de cranks er nog op passen. Mijn ervaring is dat bij een Thompson trapas, er nauwelijks ruimte over is bij een 150mm trapas. Wellicht is een normaal crankstel voldoende smaller dat die dan wel op een 140mm trapas past, maar een transport crankstel gaat in het algemeen niet meer passen bij een 140mm Thompson as. Maar misschien zijn er cranks die wat smaller zijn dan gebruikelijk. Ik heb ook transportfiets trapassen waar ik geen rechter crank op krijg (zie 3de afbeelding van boven in het artikel), omdat het rechter deel van de as te kort is. Dus blijkbaar waren er ook smallere cranks.

            Maar ook hebben Reich trapassen 40mm cups of kleiner. Dat gaat zeker niet passen zonder dat het trapashuis is omgebouwd.

            1. Beste Bas,

              Kan je misschien wat foto’s opsturen naar Jeroen? Hoe kan je zien onder het kopje ‘zelf een artikel plaatsen?’ bovenaan de site. Dan zullen al jouw en onze vragen snel beantwoord zijn denk ik 😉 Ik ben sowieso wel benieuwd naar je fiets.

    2. Transportcrankstellen zijn zwaarder uitgevoerd, met dikkere en vaak ook wat langere crankarmen. Het tandwiel is ook dikker, met tanden van 4 tot 4,5 mm dik, dus als het goed is heb je ook een bredere (brommer)ketting nodig, 3/16 x 1/2 ipv de standaard 1/8.

      Als het crankstel origineel en nog bruikbaar is zou ik er zuinig op zijn! Niet stukslijpen oid om bij die trapas te komen, want ze worden niet meer gemaakt en dus steeds zeldzamer. Met veel kruipolie, idem geduld en wat goed gedoseerd geweld komt een spie meestal wel los. Bijvoorbeeld met behulp van een bankschroef, met een dikke moer oid over de kop van de spie zodat hij er uitgeduwd kan worden. Nooit gaan rossen met een hamer in ieder geval, dat maakt meer kapot dan je lief is. Als het echt niet wil kan je de spie vlak met de crank afzagen en het restant er heel voorzichtig uit boren maar dat is echt een noodoplossing die je beter kan vermijden.

  9. Ik heb net even wat assen opgemeten die ik ooit uit transportfietsframes heb gehaald. Allemaal 160mm of een tikje meer. Als ik het goed begrijp zit op een transportfiets doorgaans 150mm en is 160mm vooral voor bakfietsen gebruikt. Heb ik dan toevallig allemaal transportfietsen gehad met een bakfietsas erin?

Laat een antwoord achter aan Jeroen Zuiderwijk Reactie annuleren

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *