Naast de grotere fietsmerken waarvan prijscouranten te vinden zijn op deze site, zijn er vele fietsenmakers geweest die zelf ook transportfietsen bouwden onder eigen merkjes. Dat gebeurde met ingekochte onderdelen, soms zelfs komplete frames die door grotere fabrikanten ook voor verdere opbouw verkocht werden. Dat maakt dat er waarschijnlijk wel meer dan duizend verschillende merken hebben bestaan. Dat maakt het identificeren van transportfietsen vaak een onmogelijke taak als er geen directe identificatiemiddelen als balhoofdplaatjes of transfers meer aanwezig zijn.
Zo af en toe kom ik een transportfiets van zo’n obscuur merk tegen op marktplaats die nog identificeerbaar is. De kans is groot dat dat nog het enige overgebleven exemplaar is van zo’n klein merk. Daarom leek het me een goed idee deze vast te leggen op de site, waaronder deze fiets. Hij is van het merk “Ster” van E. Meerbeek uit Woudenberg. Volgens de verkoper komt de fiets uit 1939 (wat aan de hand van het model voordrager goed kan kloppen). De advertentie op marktplaats: http://link.marktplaats.nl/m1406585560
Aanvulling:
“Eveneens al vóór 1920 kocht Meerbeek (oprichter van Durabo) een Nijmeegse fietsfabriek van ene M. Gerritzen. Deze voerde het merk Ster, dat later na de oorlog ook door Meerbeek als merk werd gebruikt. Deze Ster-fietsen werden buiten het rijwielkartel van het CBR om verkocht, rechtstreeks vanuit de fabriek – een handelwijze waarmee Meerbeek toen niet alleen stond. In 1920 opende Meerbeek een nieuwe fabriek aan de Stationsweg in Woudenberg. ” (bron: https://www.oudefiets.nl/index.php?option=com_content&view=article&id=88:durabo&catid=2:uncategorised)
Ik zit al wat uurtjes te neuzen en te speuren. Maar ik kom maar niet verder met mijn fiets. Ik bezit een Göricke transportfiets. Deze is naar zeggen van de verkoper (die de fiets als sier stuk had staan in huis) 100 jaar oud inmiddels.
Nu wil ik graag deze fiets blijven gebruiken als fiets. Al heeft hij wel wat jaartjes in mijn slagerij gestaan als reclame zuil, omdat de trapper er steeds af schoot. Nu heeft de fietsenmaker om de hoek er naar gekeken, maar die kan enkel oordelen dat er een nieuwe trapper as op moet. En dan verdwijnt het ketting blad dus ook. En volgens mij zit het origineel er nog op. Er zijn 2 dingen die ik graag wil weten, en waarvan ik hoop bij jullie een antwoord te krijgen. 1) Hoe oud (ongeveer) is mijn slagers fiets? Kan nergens een frame nummer vinden overigens. 2) Waar kan ik reserveonderdelen vinden voor de trapper as. Want nieuw wil ik helemaal niet eigenlijk. En ik internet zoek ik waarschijnlijk niet goed genoeg.
Met vriendelijke groet
Houdoe wôr,
Mit freundlichen Grüßen,
Kind regards,
Als vervolg op het vorige artikel over trapassen van het type Thompson, nu ook een artikel over het BSA type trapas. Bij een BSA type trapas zijn de conussen integraal met de as, die uit een geheel gehard stuk staal bestaat. De cups hebben schroefdraad, en schroeven in het trapashuis.
BSA type trapas en cups
Dit model trapas werd vrij vaak op hele oude transport- & bakfietsen gebruikt. Vanaf de jaren ’30 werden de dikke Thompson trapassen steeds populairder. Een van de laatste merken die nog BSA type assen gebruikte (naast Thompson assen) was Juncker.
Om de cups te blokkeren werden verschillende systemen toegepast. Als eerste het waarschijnlijk oudste type, door spieën aan de voorzijde van het trapashuis. Deze zitten op mijn jaren ’20 transportfiets.
Spieën aan de voorkant van het trapashuis om de cups te blokkerenNOS vernikkelde spieën voor een BSA trapashuis
De volgende methode is via klembouten. Die kunnen zowel aan de voorzijde als aan de onderzijde zitten van het trapashuis. Waarschijnlijk is aan de voorzijde het oudste model. Maar beide methoden zijn lang naast elkaar toegepast. Voor de bouten werden een type slotbouten gebruikt met een nokje die het draaien van de bout bij het vastzetten voorkomt. Dergelijke slotbouten in die maat worden niet meer gemaakt. Maar mochten deze stuk zijn of ontbreken, dan kun je ook gewoon M6 bouten gebruiken van voldoende lengte.
BSA type trapas met klembouten aan de voorzijde op een Magneet transportfiets (vermoedelijk eind jaren ’20)BSA type trapas met klembouten aan de onderzijde op een Magneet transportfiets uit 1934 Klembouten voor BSA type trapashuis
Tot slot waren er ook nog transportfietsen met BSA type trapassen zonder klembouten of spieën, waarbij de cups werden vastgezet door en ring aan de linkerzijde, en een cup met een vaste flens die tegen het trapashuis aangedraaid werd. Deze methode wordt nog steeds op normale fietsen gebruikt. Met name Juncker pastte dit model nog tot na de oorlog toe, zoals in dit artikel te zien is.
Doorsnede van een BSA trapas zonder klembouten of spieën.
Van de cups ken ik twee maten toegepast op transportfietsen. De eerste is de BSA maat, namelijk 1.37 inch met een schroefdraad van 24TPI. Deze cups hebben een buitendiameter van 34.6 tot 34.9mm. Dit is een standaard maat die ook nu nog steeds op gewone fietsen wordt toegepast, en dus uitwisselbaar en makkelijk te vervangen. De tweede maat die ik ken heeft een buitendiameter van 36mm. Deze zit op mijn Magneet stafiets, in kombinatie met een dikkere BSA as. Deze zou overeen kunnen komen met de Italiaanse standaard maat 36mm x 24TPI.
Grotere maat cups op de Magneet transportfiets uit 1934
De onderstaande tabel geeft verschillende standaard maten BSA cups die op reguliere fietsen zijn toegepast:
LET OP: de cups hebben een linker en rechter schroefdraad en zijn dus niet om te wisselen! Dus als een cup niet soepel in het trapashuis draait, dan zit hij aan de verkeerde kant.
En dan de assen zelf. Hieronder is een overzicht van de maten waar je op moet letten.
Diameter: Ik ben 2 verschillende diameters tegengekomen: 15.8mm en 17.5mm. 15.8mm is de standaard diameter van normale fietsen.
Lengte: Net zoals bij Thompson assen, zijn ook de BSA type assen langer dan bij reguliere fietsen, om de lagers duurzamer te maken. Bij reguliere fietsen is het trapashuis 68mm breedt en bij transport- & bakfietsen is dat 80mm. De assen zijn dus ook langer: 150mm. Andere lengtes ben ik nog niet tegengekomen.
Lengte links en lengte rechts: deze lengtes kunnen verschillen. De rechter kant kan langer zijn dan de linker kant, omdat de crank met tandwiel breder is.
De assen met 15.8mm diameter en 150mm lengte zijn nog wel vindbaar als je goed zoekt. Ik ken meerdere assen die recentelijk nog zijn gevonden. Dit is de Bayliss Wiley No.3. Als je dat nummer hebt, dan weet je dat de as die specifieke afmetingen heeft:
Zowel de 15.8mm als de 16.0mm assen gebruiken de standaard 1.37inch x 24TPI cups. De 17.5mm as gebruikt de grotere 36mm cups. Van de 16.0mm as ben ik nog nooit een NOS exemplaar tegengekomen. Van de 17.5mm had ik het geluk er een te vinden voor mijn Magneet stafiets, waarvan de oorspronkelijke as te versleten was. Maar het zou kunnen dat dat het laatste exemplaar was die nog in nieuwstaat over was.
Versleten en nieuwe 17.5mm BSA trapas
Het voordeel van BSA trapassen is wel dat het vrij simpele onderdelen zijn, die d.m.v. een draaibank uit een hardbare staalsoort gemaakt kunnen worden. Ze moeten dan wel nog op de juiste wijze gehard worden, wat de nodige kennis en vaardigheid vereist.
Verder nog van belang om te weten: omdat de assen door en door gehard zijn, zul je in het algemeen geen schade op het spievlak vinden (in tegenstelling tot Thompson assen, waar de as zelf van ongehard staal is). Wat wel kan gebeuren is een plotselinge breuk van de as, met name op het spievlak. Dit komt doordat het staal door zijn hardheid ook gevoeliger is voor brosse breuk eventueel verergerd door metaalmoeheid, met name op een dikte overgang.
