Boeren en fietsen

Hoi Bas.

Misschien nog iets ter aanvulling van je transportfietsverhaal.

De boeren fietscombinatie

Wat je ook vaak zag was dat boeren met een ‘melkkarretje’ achter de transportfiets naar de ‘waai’ fietsten om de koeien te gaan melken. In Terheyden (vlak bij Breda) zag ik dat nog tot in de jaren ’80. Dat waren de laatst overgebleven keuterboeren die hooguit 8 tot 10 koeien hadden. Van oudsher waren ze eraan gewend om zelf de melk aan de boerderij te verkopen. Sommigen maakten ook boter. Op het tekeningetje kun je zien hoe dat er ongeveer aan toe ging. Vaak hadden dergelijke boeren ook nog wat land, her en der verspreid over de omgeving, waar ze graan, spelt (voor de paarden) en hooi verbouwden.

Ik heb ze nooit met hooi zien fietsen. Daar gebruikten ze de trekker voor omdat dat te grote hoeveelheden waren. Maar de melk werd nog wel op deze wijze vervoerd. Omdat dit soort boeren nooit aan ruilverkaveling hadden deelgenomen (vaak veroorzaakt door onderlinge onenigheid en vetes) moesten ze elke dag een heel eind fietsen om bij hun land te kunnen komen. Boeren die wèl aan de ruilverkaveling hadden deelgenomen hadden hun land direct aan de boerderij. Omdat ze geen afstanden meer hoefden te fietsen gebruikten ze alleen het melkkarretje. Later, toen het melken machinaal ging en er veel grotere hoeveelheden melk van veel grotere veestapels kwam, verdween ook dat karretje in de hooischuur.

Slechts een enkeling bleef fietsen. Nu worden dergelijke fietscombinaties nog wel eens van stal gehaald om er een boerendag mee op te sieren. Nostalgie heet dat dan. Maar stiekem verlangt iedereen die er over nadenkt terug naar die tijd. Een boer zal dat nooit bekennen maar de fiets en het karretje wordt nog wel met enige weemoed bewaard. Want het kan nog wel eens van pas komen. Ik ken een boer uit Made die nog zo’n combinatie, compleet met melkbussen en aanverwante zaken heeft staan. Ik heb gevraagd of hij dat wilde verkopen maar dat wilde hij niet. ‘Daar heb ons vader nog op rondgefietst’.

Groeten,
Roeland.

Artikel over transportfietsen

Allen,

Het Amsterdam Museum wil een stukje over transportfietsen voor op de website. Hierbij een voorzet. Graag jullie input!

Dank,
Bas


Vroeger zag je ze overal. Jonge jongens op zware fietsen met een enorme mand voorop. Ze bezorgden vaak brood of vlees, maar ook kruidenierswaren, was, olie, of achterop een stel melkbussen.
Het begon in de jaren ‘30, in de oorlogsjaren hoefden deze fietsen i.v.m. beroepsuitoefening niet ingeleverd te worden en in de jaren ‘50 stond op iedere hoek van de straat zo’n fiets.

Transportfietsen waren zwart met een breed stuur. Voorop zat een stalen rek met rieten mand, met soms een spatkleed met reclame van de winkel waarvoor bezorgd werd.
De dubbele stang was voor de stevigheid. Zo kon een paar honderd kilo vervoerd worden, al was daar stuurmanskunst voor nodig!
In die tijd had iedere stad een eigen fietsfabriek, met in de folder vaak een “Transport Rijwiel”. Bekende merken waren Gazelle, Batavus, Germaan en het Amsterdamse Simplex.

Germaan

Slagersjongens droegen een witte jas, bakkersjongens vaak een keurig pak, maar ze hadden allen gemeen dat ze een gevaar waren op de weg. Men was niet gewend aan veel verkeer en verkeersregels werden met de voeten getreden. Wat dat betreft is er een parallel met de pizzakoeriers van nu. Daarbij hadden de fietsen meestal geen rem. Hierop werd bezuinigd bij de aanschaf. In het weekend waren er soms wedstrijden, transportfietsraces, waarvoor door de week hard geoefend moest worden.

De middenstand in de steden ontdekte het gemak van de transportfiets het eerst. De tweewieler was goedkoper en sneller dan een bakfiets. Op het platteland ontdekte men het gemak van transportfietsen ook, daar konden makkelijk een paar volle melkkannen vervoerd worden.

In het buitenland werden ook goederen per fiets vervoerd, maar toch is het Nederlandse model uniek, door de zware uitvoering die mogelijk was in het vlakke land.

In latere jaren werden de fietsen vervangen door bakfietsen met drie wielen, die handiger bleken met stallen en vervoer. De transportfietsen verdwenen toen langzaam uit het straatbeeld.
Op het platte land werden vrachten groter, dus verdween de transportfiets ook daar naar de hooischuur.

Incidenteel kom je ook de ouderwetse transportfietsen nog tegen, om nostalgische redenen, soms als decorstuk bij een bakkerij of in een tuin. Onderdelen zijn vanwege de bijzondere uitvoering niet meer beschikbaar.

De transportfiets is in een nieuw jasje weer helemaal terug in het straatbeeld. Aanzienlijk lichter uitgevoerd, met kleinere mand of plastic krat voor het stuur. En de heren hebben plaatsgemaakt voor dames.